Categorie: Geen categorie

Jan Elburg (bekende dichter uit de jaren 50), maakte zowel van mijn moeder als van haar jongere broer naaktfoto’s. De foto’s zijn genomen vanaf hun 14e tot hun 19e jaar. Mijn moeder moest bij elke foto in hetzelfde teiltje water staan en zich met een spons wassen. Jan Elburg woonde samen met mijn oma, Lotte Ruting (gevierd grafisch ontwerpster in de jaren 50). De foto’s zijn nooit in de publiciteit gekomen. Ze zijn een onderdeel van de erfenis van het werk van mijn oma.

In het artikel van Joke de Wolf ‘Laat zien, die viezigheid.’ (Trouw, 10 februari 2018) schrijft ze: “Nee, iets afbeelden is niet hetzelfde als het doen of willen. (..) Modellen als Breitners Geesje Kwak (..) verdienden voor het poseren meer geld dan voor hun gebruikelijke werk – ze kon waarschijnlijk met dat geld emigreren naar Australië. (..)”
Dus? Dat zegt toch niets over de gevoelens van de modellen zelf, ook al is er misschien niets gebeurd. Ze gaat voorbij aan het effect van de blik -en het uiteindelijke werk- van de kunstenaar op het model.

Heel in het kort: mijn moeder en haar broer woonden in een kindertehuis toen mijn oma na de oorlog een relatie met Jan Elburg kreeg en zij samen gingen wonen. Mijn oma beloofde de kinderen dat ze weer bij haar konden wonen, maar Jan Elburg heeft dat nooit goed gevonden. Ze mochten soms in het weekend blijven logeren. Je bent niet welkom als kind, je hebt geen echt thuis en je krijgt geen warmte en liefde, maar als kwetsbaar jong meisje wordt wel je ontluikende sexualiteit bekeken en begeerd. Zonder dat er iets gebeurd is, zitten hier toch behoorlijk verknipte boodschappen in. Boodschappen waar zij in haar latere leven nooit overheen is gekomen: ondanks dat ze een mooie, intelligente, warme en lieve persoonlijkheid was, had mijn moeder geen eigenwaarde.

Is dat veroorzaakt door die naaktfoto’s? Nee, natuurlijk niet alleen daardoor, maar het heeft het wel versterkt. Kunstenaars die dit soort kunst maken zijn verre van onschuldig. Hun werk moet zeker in dit licht bekeken worden. Net zo als elke andere beeldvorming. Laten we dat in godsnaam niet bagatelliseren. Ook niet in de kunst. Ja, zeker, laten hangen die kunst, maar niet zonder tekst en uitleg. Artistieke vaardigheid staat los van de onderwerpen die de kunstenaar kiest; je kunt èn vrouwonvriendelijk zijn èn goed werk maken. Nu zijn het mooie voorbeelden van hoe het was en hoe het niet moet. Perfect voor bij de geschiedenisles over de ontwikkeling van de vrouw. Een les die elke middelbare school in haar volledigheid zou moeten geven. En die, net zo als de algemene Nederlandse -patriarchale- geschiedenis, verplichte kennis zou moeten zijn voor alle Nederlanders. Ook de buitenlandse Nederlanders.

Er is nog iets: ik vind het fijn als ik mijn partner kan verleiden en als hij mij aantrekkelijk vindt, als het maar niet de norm is. Het gaat fout wanneer ik over mijn eigen grenzen ga om hem plezier te -moeten- doen. Ik wil op hem afstemmen wanneer ik daar zelf zin in heb. Ik kom weer uit bij het liefdesspel. Spelend zoeken, bewust van wat je voelt en wat je wilt, met het vermogen om je grenzen aan te geven. Voor mannen zowel als voor vrouwen. Onze allereerste taak als mens; wie ben ik, wat wil ik, waar ligt de grens tussen mij en die ander, en bovenal, waar ben ik trots op, wat kan ik goed. De thema’s van de onderste drie chakra’s. Daar ligt de basis voor herschepping.

Kunst is de spiegel van de maatschappij. En, wat zien we? De vrouw door mannenogen. Zo gek is dat niet in een patriarchaat. In mijn workshop over het vrouwelijke lichaam gebruik ik de quote van Yogi Bahjan: “Vrouw, als je in de spiegel kijkt zie je wat je verkoopt, niet wie je bent.” Het mooie aan deze quote is dat hij je als vrouw rechtstreeks aanspreekt: kijk naar jezelf, word je bewust van wat je doet en wie je bent en neem daar de verantwoording voor.

In de open brief van, onder andere, Catherine Deneuve waarschuwen ze voor puritanisme; het zal toch niet zo zijn dat het conservatieve maatschappelijke (protestantse) gedachtengoed zijn wurgende greep verstevigt, als reactie op de #MeToo beweging? Hoe cynisch zou dat zijn.
Rillend doet het me denken aan het onderzoek van de aapjes van Harlow:

(…) ‘In het begin van de 20e eeuw zagen deskundigen moederliefde als iets overbodigs. Het enige dat een kind volgens hen nodig had om gezond op te groeien, was warmte en voedsel. Genegenheid zou zelfs gevaarlijk zijn: het kon ziektes verspreiden en zorgde op latere leeftijd voor volwassenen met psychologische problemen. Ouders werd dan ook ontraden om hun kinderen te knuffelen.
In 1958 ontwierp Harlow twee surrogaatmoeders waar zijn baby-aapjes zich toe konden keren. De ene was warm en zacht, maar had geen melk. De ander had wel melk voor het aapje, maar was gemaakt van ijzerdraad. Tot Harlow‘s grote verbazing klampten de jonge aapjes zich vast aan de warme, zachte moeder. Alleen om even te drinken gingen ze naar de ijzerdraad-moeder, om vervolgens weer snel tegen de knuffelmoeder aan te kruipen. Zonder dat hij dat eigenlijk van plan was, had Harlow aangetoond hoe belangrijk lichamelijke contact en nabijheid is voor de ontwikkeling van een kind.

Harlow ging nog verder met zijn experiment. Zo bouwde hij ‘monstermoeders’: moeders die weliswaar warm en zacht waren, maar ook ineens hun kind konden wegjagen. De een deed dat door plotseling hard te gaan schudden, de ander stootte perslucht uit en weer een ander stak ineens haar stekels uit. De baby-aapjes lieten geschrokken los, maar zodra de moeder weer tot rust was gekomen, kropen ze toch weer tegen haar aan. Telkens weer, hoe vaak ze hun kind ook wegjoegen. De monstermoeders tonen aan hoe afhankelijk een kind is van zijn moeder en hoe sterk hij altijd naar haar blijft verlangen, hoe gemeen ze ook is.’ (…) [http://www.sciencelive.nl/nu?experiment=81]

Voor 1958 hadden vrouwen dus niet alleen geen maatschappelijke zeggenschap, waren ze handelingsonbekwaam, maar werd zelfs het belang -en de schoonheid- van het liefdevol zorgen voor hun kinderen, niet erkend. Het meest kernachtige van het vrouw-zijn werd hun daarmee ontzegd. Misschien moeten we wel tot de slotsom komen dat ook onze liefde vooral vanuit mannenogen werd gezien. Gedomesticeerd. Afhankelijk gemaakt. Ik kan me voorstellen dat vrije -vrouwelijke- liefde heel anders van aard is dan de liefde die we nu kennen.

Het blamen and shamen, oog om oog, tand om tand, het nagelen van mannen; het is een houding die volgens de brief zomaar in de kaart zou kunnen spelen van de toch al (heersende) puriteinse geest. Omdat er dan voor de vrouwen, als machteloze slachtoffers, door de patriarchale maatschappij rationeel bedachte beschermingsmaatregelen getrokken kunnen worden. En bij dit soort maatregelen gaan we terug naar de sfeer van voor 1958: liefde is niet nodig, of specifieker, het liefdes spel is niet nodig.
Dat spel is namelijk bij uitstek vrij, zoekend en individueel. Iets wat per definitie niet door een maatschappij gereguleerd kan worden. Net zo min als moederliefde. Een -weten we nu- broodnodige liefde die de meest waanzinnige bergen kan verzetten; pure kracht.

Terug naar de open brief: tussen de regels door zeggen ze dat sex lekker is. Dat het een leuk, spannend spel is. Bovenal; dat vrouwen ervan genieten. Het heerlijk vinden en dat ze zelf het beste weten in welke vorm ze dat willen. Dat we daarom vooral niet met z’n allen aan het -voor-spel voorbij moeten gaan.
Het is een onhandig geformuleerde oproep om als vrouw in dat spel de touwtjes in eigen handen te houden of te nemen door ja en nee te zeggen, te weten wat je wel en niet wilt en hoe je het wilt. Kortom, in de spiegel te kijken en daarin je eigen wezen te zien.
Dat dit voor de vrouw nodig is, staat buiten kijf. Maar dat de vrouw dit ook voor een gezonde maatschappij moet doen, daar zijn we nog niet zo van doordrongen.

Seksueel misbruik, verkrachtingen en incest hebben echter niets met je eigen standvastigheid of wilsbeschikking te maken. Noch met liefde.
Het is goed dat er mannen als voorbeeld worden genomen die voor straf uit hun functie worden gezet. Het schudt mensen wakker. Mannen mogen niet straffeloos seksueel misbruik plegen in welke hoedanigheid dan ook. Dat moet ze vooral goed en stevig ingeprent worden. Zodat deze grens duidelijk is. Maar laten we dat zelfbewust doen, en niet als slachtoffer. Wat niet weg neemt dat er juist wel gesproken moet worden over wat misbruik met je persoonlijkheid doet. Bij het proces van genezing is het essentieel dat jij zelf, je familie en de maatschappij hier inzicht en empathie voor hebben.

Ik wil de open brief vooral lezen als een oproep om als vrouw in je kracht te gaan staan: zorg voor jezelf. Ook wanneer je vreselijke dingen hebt meegemaakt. Dat kan namelijk; het is de eerste stap die je sowieso zou moeten zetten. Hoe sterk ben je als je dat voor elkaar hebt. Op persoonlijk vlak is de dader dan niet meer dan….een slachtoffer.
We kunnen beginnen met vooral naar onszelf te kijken, het zelf dat in beginsel liefde nodig heeft. Zoals de aapjes van Marlow bewezen hebben. En sex. Voor als je wat ouder bent.

Als je de patriarchale maatschappij wilt veranderen in een gelijkwaardige, intersectionele maatschappij, dan kunnen we dat beter meteen vanuit kracht, wijsheid en liefde doen, los van tradities. Dus zeker niet vanuit woede en wraak. Omdat het donker het donker niet kan verdrijven; dat kan alleen het licht. Haat kan haat niet verdrijven; dat kan alleen liefde. Martin Luther King, Jr. Een prachtige old-timer, veel te vaak loos gebruikt, maar o zo waar.
Dus, laten we gillen en schreeuwen, met de deuren slaan. Onze grenzen neerzetten, onze zonen en dochters opvoeden en gepassioneerd carrière maken, maar laten we vooral onszelf herscheppen.

Volgens Henry Louis Mencken is puritanisme de kwellende vrees dat iemand, ergens, misschien gelukkig is.

Ontzettend leuk om te doen, samen met Harold Thiehatten. Heb natuurlijk wel wat puntjes van kritiek op mijzelf, zoals dat ik wel heel vaak ‘absoluut’ zeg. (Waarschijnlijk om mijzelf stevig neer te zetten, ha ha) Maar bovenal blijft een gevoel van trots en plezier over.

Heb gelachen met Harold, en een week voor het interview een prachtig mooi gesprek met hem gehad. Heel dierbaar.

Pas een paar maanden bezig en nu al mijn eerste interview! Op naar de positieve vrouwelijke kracht.